Sự phát triển nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo (AI) tạo sinh kể từ sau sự ra mắt của ChatGPT vào cuối năm 2022 đã mở ra một chương mới trong công nghệ toàn cầu. Không chỉ tạo bước tiến vượt bậc trong dân sự, AI tạo sinh đang từng bước thâm nhập vào lĩnh vực quân sự, với tiềm năng trở thành một “lực lượng chiến đấu” mới trên chiến trường tương lai.
Tuy nhiên, song hành với cơ hội là những rủi ro không thể xem nhẹ, từ nguy cơ rò rỉ dữ liệu tình báo đến sai lệch mô hình và khó khăn trong truy cứu trách nhiệm.
AI tạo sinh lấy kho dữ liệu quy mô lớn làm “nguồn nguyên liệu” và vận hành theo cơ chế phản hồi, sửa lỗi giống mạng thần kinh. Thông qua học sâu và huấn luyện tăng cường, các mô hình này đạt năng lực sinh tạo mạnh mẽ - biến đổi ngôn ngữ, học hỏi và suy luận - mở rộng đáng kể năng lực nhận thức. Chúng có thể sinh ra nhiều loại nội dung (văn bản, ảnh, âm thanh, video, mã nguồn) bằng cách học từ dữ liệu lớn. So với thế hệ AI trước, AI tạo sinh mang tính đột phá về nhận thức và hứa hẹn nhiều ứng dụng quốc phòng, có tiềm năng trở thành một dạng “sức mạnh chiến đấu” mới trên chiến trường tương lai.
AI tạo sinh có thể ứng dụng hiệu quả trong các lĩnh vực truyền thống như huấn luyện, phân tích tình báo và tối ưu hóa quyết định. Dựa trên sức mạnh tính toán và tham số của mô hình lớn, AI không chỉ tham gia toàn diện vào quá trình huấn luyện bằng cách nhúng yếu tố nhận thức để tăng tính thực tế và hiệu quả, mà còn có thể tự động xây dựng kế hoạch huấn luyện và đề xuất phương án đánh giá. Nhờ cơ chế tối ưu lặp tự động, AI điều chỉnh chương trình huấn luyện theo thời gian, phù hợp với từng cá nhân và trình độ, giúp binh sĩ luyện tập chính xác hơn. Ngoài ra, AI có thể tạo ra nhiều kịch bản huấn luyện phức tạp, kể cả tình huống khó tái hiện hoặc tốn kém, mô phỏng chiến trường đa dạng, thúc đẩy phát triển công nghệ mô phỏng như metaverse, từ đó giảm chi phí, rủi ro và nâng cao chất lượng huấn luyện.
AI đang trở thành công cụ quan trọng trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là trong quân sự, quốc phòng. Ảnh minh họa: bienphong.com.vn
AI tạo sinh tận dụng ưu thế tính toán nhanh và phân tích chính xác để khai thác dữ liệu lớn, hỗ trợ trích xuất thông tin tình báo. Từ lý thuyết đến thực tiễn, vai trò thích hợp nhất để quân sự hóa AI tạo sinh là “tham mưu thông minh”: Soạn thảo văn bản quân sự theo chỉ dẫn, trực quan hóa bằng biểu đồ và ảnh tình huống, mở rộng năng lực thu thập và giám sát khi kết hợp với hệ thống cảm biến. Dưới sự điều khiển của con người, AI có thể được huấn luyện bằng ngôn ngữ chuyên ngành để dung hợp dữ liệu dị cấu trúc và tạo ra thông tin tình báo mật độ cao, giá trị lớn; giao diện thân thiện giúp tương tác với kỹ thuật viên và nâng cao hiệu suất phân tích.
Dựa trên nền tảng dữ liệu mạnh và năng lực suy luận thuật toán/lọc học sâu, AI tạo sinh trên chiến trường có thể phân tích vị trí, phân bố, hành động và điểm mạnh-yếu của ta và địch, từ đó rút ra quy luật tác chiến và dự báo diễn biến. Các mô hình tiên tiến còn nhanh chóng tổng hợp thông tin tấn công của địch, khái quát hóa hành vi và thậm chí mô phỏng “cách suy nghĩ” của chỉ huy đối phương để cung cấp dự đoán nhận thức, hỗ trợ tối ưu hóa quyết định chỉ huy.
Về mặt kỹ thuật, AI chủ yếu học phân phối xác suất trong dữ liệu, từ đó suy diễn và sáng tạo các giải pháp cho vấn đề thực tế dựa trên mô phỏng và tổng hợp kinh nghiệm lịch sử. Khi phân tích động thái quân sự, AI có thể tích hợp tình hình hiện tại với dữ liệu quá khứ để đề xuất phương án quyết sách đa chiều, từ vĩ mô đến chi tiết, giúp liên kết mạch lạc và nâng cao độ chính xác trong ra quyết định. Với khả năng nhận thức vượt trội, AI tạo sinh còn có thể xây dựng mô hình tích hợp cho hệ thống chỉ huy, hoạt động như một “bộ não thứ hai”, tăng cường nhận thức tình huống và hỗ trợ tối ưu hóa quyết định hiệu quả hơn.
Tuy sở hữu tiềm năng lớn, AI tạo sinh trong quân sự cũng là con dao hai lưỡi với nhiều rủi ro. Trong thu thập tình báo, AI có thể gây rò rỉ dữ liệu, bị giải mã liên lạc và đe dọa an toàn truyền tin. Deepfake, "hộp đen" thuật toán, lỗi mô hình và sai lệch dữ liệu có thể dẫn đến nhầm lẫn giữa chiến binh và dân thường, sai lệch nhận định chiến trường, sai hướng quyết định và khó khăn trong việc xác định trách nhiệm khi xảy ra sai sót. Vì vậy, cần tăng cường năng lực bảo vệ công nghệ, hoàn thiện khung đạo đức - pháp lý, thúc đẩy giám sát và hợp tác quốc tế, nhằm bảo đảm AI tạo sinh phát triển lành mạnh, bền vững trong lĩnh vực quân sự.
Theo QĐND điện tử
Bài viết, video, hình ảnh đóng góp cho chuyên mục vui lòng gửi về
bhqdt@baohaiquanvietnam.vn
