Câu chuyện xã giao giữa chúng tôi và ông trở nên cởi mở, lôi cuốn hơn khi những ký ức về một thời tuổi trẻ gắn bó với đồng đội, con Tàu V412 làm nhiệm vụ rà quét thủy lôi và bom từ trường ở cửa Nam Triệu chính trên quê hương của mình. Người cựu chiến binh 77 tuổi này trông vẫn khỏe mạnh, minh mẫn và nhớ khá chi tiết những ngày ông tham gia rà phá thủy lôi. Ông kể: Vào giữa năm 1972, ngay sau khi đế quốc Mỹ thả thuỷ lôi luồng Nam Triệu, Hải Phòng và phong toả các cửa sông, bến cảng miền Bắc lần thứ hai, Tàu V412 được chọn là tàu đầu tiên cải tiến thành tàu phóng từ rà quét thủy lôi, khơi thông luồng lạch. Thực chất của việc cải tiến là biến con tàu thành “cục nam châm khổng lồ”, mà từ trường của nó phát ra đủ mạnh để kích nổ thuỷ lôi MK-52 của địch.

Ông Nguyễn Văn Khơ (ngồi giữa) trao đổi với phóng viên Báo Hải quân Việt Nam. Ảnh: Đức Tuấn

Với sự tính toán của cơ quan kỹ thuật, V412 được dùng dây điện cỡ lớn quấn xung quanh thân tàu và trang bị thêm 2 máy phát điện một chiều 39 KW để cung cấp điện cho cuộn dây. Công việc cải tiến, lắp ráp trang thiết bị được cán bộ, công nhân X46 làm việc với tinh thần trách nhiệm cao liên tục nhiều ngày đêm. Sau khi cải tiến, lắp ráp thiết bị xong, tàu được đưa về cảng của Đoàn 125 ở Bích Động, Thủy Nguyên, Hải Phòng chạy thử để thực hành thao tác kỹ thuật và hoàn thiện các trang thiết bị. Cùng với việc cải tiến, Đoàn 125 đã điều động, bổ sung đủ quân số cho tàu V412. Sau đó tàu được điều động phối thuộc cho Tiểu đoàn 1, Trung đoàn 171. Tàu có một chi bộ và một chi đoàn, biên chế 12 đồng chí gồm: Thuyền trưởng, thuyền phó, trưởng ngành cơ điện, 2 chiến sĩ cơ điện, 2 thuỷ thủ, 2 chiến sĩ chạy máy phát điện và các đồng chí y tá, chiến sĩ báo vụ, hàng hải.

Thời gian đầu sau khi được cải tiến, Tàu V412 bước vào làm nhiệm vụ rà phá thủy lôi thử nghiệm ở luồng Nam Triệu. Do tính chất công việc rất mạo hiểm nên mỗi buổi tối ra đi, khi những chiếc áo phao được mặc gọn gẽ vào người, cán bộ, chiến sỹ trên tàu đều xác định mình là một thành viên trong đội cảm tử, sẵn sàng chấp nhận sự hy sinh bất cứ lúc nào. Buổi thử nghiệm đầu tiên vào một đêm mùa hè năm 1972. Khi mọi công tác chuẩn bị đã xong, Tàu V412 rời bến (Xưởng 46), xuôi dòng sông Cấm, tiến về bãi thuỷ lôi trên luồng Nam Triệu, lần lượt để lại phía sau những con tàu buôn lớn nối đuôi nhau nằm dọc theo bến cảng của thành phố biển thân yêu. Ánh điện trên những con tàu buôn cứ xa dần, xa dần và khuất hẳn. Khi tàu vượt qua đèn Khuỷu, hai máy phát điện một chiều 39 KW được khởi động, công việc chuẩn bị cho phóng từ đã sẵn sàng, cán bộ, chiến sĩ gọn gàng trong chiếc áo phao cao su. Sau mệnh lệnh của thuyền trưởng: “Tất cả vào vị trí chiến đấu, bắt đầu phóng từ”. Những chiếc đèn xanh đỏ trên hộp tín hiệu điều khiển lập tức bật sáng nhấp nháy, báo hiệu các máy móc hoạt động bình thường, con tàu đã trở thành “cục nam châm khổng lồ” và mọi sự nguy hiểm, hy sinh có thể đến bất cứ lúc nào. Tàu từ từ tiến về hướng đèn Avan trong không khí hồi hộp và lặng lẽ. Cảnh sông nước reo vui, tàu thuyền tấp nập vào ra trước đây không còn nữa, xung quanh chỉ là một vùng nước mênh mông, âm thầm và bí ẩn. Âm thanh duy nhất lúc này là tiếng nổ của máy tàu nổ đều đều xen lẫn tiếng rú nhè nhẹ của máy phát xung điện và tiếng chân vịt đẩy nước đưa con tàu tiến lên. Nằm sâu dưới bùn, nước là những quả thuỷ lôi MK-50, MK-52, bom từ trường DST-36 mà kẻ địch thả xuống có thể nổ tung, cướp đi sinh mạng và sự sống của cả con tàu bất cứ lúc nào. Sự căng thẳng hiện rõ trên từng gương mặt thủy thủ đoàn. Tàu đi qua bến Hoàng Châu được khoảng 0,5 hải lý, bỗng nhiên một tiếng nổ lớn phát ra như “rung trời, lở đất”, cách tàu khoảng 20m về phía mạn trái 30⁰ một cột nước to trắng xóa bùng lên trong đêm tối làm con tàu lắc lư chao đảo, trong giây lát nó đổ ào ào xuống bên trái mũi tàu... Lúc đó là khoảng 20 giờ ngày 27 tháng 7 năm 1972 - thời điểm quả thủy lôi đầu tiên ở luồng Nam Triệu được Tàu V412 gây nổ trong đêm thử nghiệm. Con tàu dừng máy, thuyền trưởng lệnh cho các vị trí kiểm tra, báo cáo. Vài phút sau các vị trí kiểm tra xong và lần lượt báo cáo người đủ, an toàn, máy móc trang thiết bị hoạt động bình thường. Cả tàu thở phào nhẹ nhõm xen lẫn trong tâm trạng vui mừng khôn xiết vì đã kích nổ thành công thủy lôi MK-52 của địch. Sau khi báo cáo đầy đủ về sở chỉ huy, Tàu V412 nhận được chỉ thị tiếp tục thực hiện nhiệm vụ rà phá thủy lôi theo kế hoạch...

Thắng lợi đầu tiên đã cổ vũ, động viên, tạo niềm tin cho cán bộ, chiến sĩ trên tàu tiếp tục tiến sâu vào bãi lôi làm nhiệm vụ. Do tính năng và nguyên lý hoạt động của thuỷ lôi MK-52 rất tinh vi, nên chỉ với 1 quả đã nổ ở khoảng cách 20m chưa đủ sức thuyết phục về sự an toàn cho phương tiện rà quét. Kể đến đây giọng ông trầm lại, ông bảo: Tàu càng đi càng thấy mạo hiểm, ranh giới giữa sự sống và cái chết càng trở nên mong manh. Và trong tâm trí cán bộ, chiến sỹ luôn có một cuộc đấu tranh tư tưởng căng thẳng, quyết liệt để hoàn thành nhiệm vụ chuyến đi thử nghiệm cũng như cả quá trình rà quét sau này... Đêm thử nghiệm rồi cũng qua đi, khoảng 4 giờ ngày 28-7-1972, tàu được lệnh rời bãi lôi trở về cập bến X46 trong sự vui mừng chào đón của các đồng chí trong sở chỉ huy và các cán bộ kỹ thuật đã cải tiến thành công con tàu đầu tiên này.

Sau chuyến đi thử nghiệm đạt kết quả tốt, Tàu V412 tiếp tục được giao nhiệm vụ rà quét thuỷ lôi ở luồng Nam Triệu, chủ yếu là khu vực từ Hoàng Châu đến đèn Avan. Những lần đi làm nhiệm vụ rà quét lôi sau đó đã trở thành quy luật: Buổi chiều từ 17- 18 giờ, tàu rời bến X46 ra đi đến sáng sớm ngày hôm sau thì quay trở về để kiểm tra lại trang thiết bị và làm công tác chuẩn bị cho chuyến tiếp theo... Mỗi lần tàu lần lượt vượt qua những con tàu buôn to lớn của các nước bè bạn anh em đang nằm dọc ven bờ sông Cấm như chờ đợi, ngóng trông và gửi gắm niềm tin tưởng vào ngày thông luồng, cán bộ, chiến sỹ Tàu V412 lại càng thêm quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ. Khi con tàu chìm sâu vào màn đêm cũng là lúc cuộc chiến đấu sinh tử lại bắt đầu: máy phát điện được khởi động; cán bộ, chiến sỹ gọn gàng trong chiếc áo phao cao su; cuộc đấu tranh tư tưởng âm thầm nhưng mãnh liệt lại tiếp tục diễn ra....cho tới khi trời sáng, tàu trở về bến X46 (thời kỳ máy bay Mỹ đánh phá ác liệt thì tàu trở về cập cảng Nhà máy cá hộp Hạ Long, đậu gần các tàu buôn nước ngoài). Công việc rà quét lặp đi, lặp lại, máy bay địch đánh phá, mọi sinh hoạt khó khăn, ban đêm hoạt động liên tục, ban ngày không được nghỉ ngơi đầy đủ (có đợt liên tục 28 ngày đêm bộ đội không được nghỉ ngơi), rất căng thẳng và mệt mỏi. Khó khăn, gian khổ là vậy nhưng cán bộ, chiến sĩ Tàu V412 vẫn kiên trì thực hiện nhiệm vụ.

Tàu V412 làm nhiệm vụ ở cửa Nam Triệu, Hải Phòng. Ảnh: TL

Một đêm, như thường lệ, Tàu V412 rời bến ra đi, máy móc hoạt động bình thường, liên lạc với sở chỉ huy thông suốt, thời tiết tốt, trời quang, gió nhẹ, xa xa trên bầu trời lấp lánh những vì sao. Con tàu vẫn hiên ngang vượt sóng tiến lên. Khi đang đi trên tuyến rà quét Hoàng Châu - Avan được nửa đoạn đường, bỗng nhiên tàu rung lên thật mạnh, rồi bị hất nghiêng về bên phải, tiếng máy móc im bặt, tiếp đó là cột nước, bùn đất ào ào đổ xuống trùm lên thân tàu từ đài chỉ huy về trước. Trước sức ép khủng khiếp, con tàu vẫn trụ vững song anh em chiến sĩ thì hầu hết bị ngất phải mấy phút sau mới tỉnh lại. Một chiến sĩ cơ điện bị hất xuống biển nhưng nhờ có áo phao nên vẫn an toàn và được anh em kéo lên tàu kịp thời. Chỉ huy cho kiểm tra toàn bộ tàu, thân vỏ không bị thủng nhưng hai máy chính và hai máy phát điện không khởi động được, mui phía trước khung từ bị sập, khoang đặt hai máy phát điện bị bùn nước ngập đến đầu gối, tàu mất cơ động hoàn toàn. Sau khi kiểm tra, Tàu V412 báo cáo đầy đủ về sở chỉ huy, xin phương tiện cứu kéo. Hôm đó, ở bến Hoàng Châu có hai tàu tuần tiễu 100 tấn làm nhiệm vụ trực cấp cứu. Khoảng cách từ các tàu trực ở bến Hoàng Châu đến địa điểm Tàu V412 không xa, nhưng vì phải cẩn trọng với thủy lôi địch rải dưới luồng nên gần 3 tiếng đồng hồ tàu trực mới tiếp cận được Tàu V412. Tàu V412 được kéo về cập cảng cá hộp Hạ Long, sau đó được đưa vào X46 kiểm tra, sửa chữa.

Kỷ niệm 40 năm chiến thắng chiến dịch đổ bộ đường biển Tà Lơn (1-1979 – 1-2019)

Bối cảnh chung Việt Nam, Lào và Cam-pu-chia là ba nước có nhiều điểm tương đồng về địa lý, chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội và có chung vận mệnh lịch sử.

Sau một thời gian ngắn sửa chữa xong, Tàu V412 tiếp tục rà quét thủy lôi ở luồng Nam Triệu cho đến khi đế quốc Mỹ ngừng ném bom miền Bắc thì được điều động rà quét khu vực biển Đồ Sơn. Số lượng thủy lôi, bom từ trường do Tàu V412 rà quét ở khu vực biển Đồ Sơn khoảng 6 - 7 quả. Tiếp đó, Tàu V412 được giao nhiệm vụ rà quét ở các cửa sông từ tỉnh Quảng Bình ra đến tỉnh Thanh Hoá nhưng không phát hiện có thuỷ lôi nổ. Sau chiến dịch này, Tàu V412 được tháo gỡ khung từ, tiếp tục chuyển sang thực hiện nhiệm vụ vận tải chi viện cho chiến trường, kết thúc oanh liệt giai đoạn tiên phong làm nhiệm vụ rà phá thủy lôi, bom từ trường của đế quốc Mỹ phong tỏa trên các luồng sông, bến cảng và cửa biển miền Bắc xã hội chủ nghĩa.

Duy Khánh