Vị thu đầm làng

Tuy nhiên, chè củ súng lại là món quý và hiếm, bởi tìm được một lượng củ súng để làm chè đủ cho năm, bảy người ăn không phải chuyện dễ; hơn nữa, từ lúc đi mò củ súng đến khi nâng bát chè trên tay cũng mất khá nhiều thời gian nên không phải ai cũng đủ kiên nhẫn đợi chờ…

Củ súng gồm củ cái và củ con. Củ cái là củ đã nuôi cây, to chừng ngón tay, mọc thành từng chùm. Người ta ít khi dùng củ cái để làm chè vì chúng đã già và sượng, không còn độ mềm dẻo và ít chất dinh dưỡng. Nguyên liệu chính để làm chè chính là củ súng con. Loại củ này chỉ bé bằng hạt ngô, hạt lạc, mọc rải rác xung quanh củ cái. Củ súng con được bao bọc bên ngoài bởi một lớp vỏ mỏng màu đen, bên trong là phần cùi, có màu trắng ngà…

Áng chừng đã đến ngày, mẹ nhắc chúng tôi ra cái đầm rộng phía trước làng để mò củ súng. Mang theo cái chậu, chị em tôi hì hụp phải mất gần một buổi sáng mới được lưng lưng chậu củ súng con. Củ súng lấy về được mẹ bóc hết lớp vỏ, rồi rửa sạch, cho vào nồi nước sôi, để lửa nhỏ liu riu cho củ súng chín đều. Không nên đun quá to hoặc đun quá lâu, bởi như thế củ súng sẽ bị nhừ, vữa nát thành bột mà không còn giữ được hình dáng tròn trịa ban đầu nữa. Khi chuẩn bị bắc ra thì mẹ cho thêm vài thìa bột sắn để tạo thành một thứ chè sánh dẻo. Bỏ đường vào rồi quấy nhẹ, đều tay. Loại chè này cần được ăn nóng thì mới cảm nhận được hết mùi thơm nồng ngai ngái rất đặc trưng của củ súng.  

Khi nồi chè sắp được, mẹ sai chúng tôi chạy sang mời mấy cô bác hàng xóm cùng đám trẻ con đến thưởng thức chè củ súng. Mẹ lần lượt múc chè cho từng người. Cái nồi chè to thế mà mỗi người cũng chỉ được lưng bát. Tiếng cười nói ngợi khen bát chè ngon, tiếng xuýt xoa vì nóng xen lẫn tiếng húp chè xì xụp, tạo nên một khung cảnh đầm ấm và vui vẻ hiếm có. Những củ súng nhỏ xíu, xinh xắn, tròn trịa cứ lăn qua lăn lại trong bát, trên thìa rồi đảo quanh vòm miệng. Chè củ súng vừa thơm, vừa dẻo lại vừa ngọt, vừa bùi. Vào những buổi chiều cuối thu, được ngồi trong mái bếp hay dưới hiên nhà, tránh những làn gió heo may se lạnh mà thưởng thức bát chè củ súng ấm nóng, thơm dìu dịu thì thú vị biết nhường nào!...

Qua nhiều năm tháng, các ao hồ, đầm bãi cứ bị lấp dần nên cây hoa súng ngày càng trở nên thưa vắng trên những cánh đồng quê. Người làm chè củ súng cũng như người ăn chè cứ ngong ngóng đến cuối thu, mong sao được nâng trên tay bát chè củ súng, cốt là để tìm lại chút hương vị quê nhà dân dã, thảo thơm ngày xưa…

Trần Văn Lợi