Năm bài học kinh nghiệm qua 40 năm đổi mới được nêu trong dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, là cơ sở tạo niềm tin và hành trang để đất nước tiếp tục công cuộc đổi mới trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Ảnh minh họa: Cảng Tân Thuận, Thành phố Hồ Chí Minh. (Ảnh: THÀNH ĐẠT)
Sau 40 năm đổi mới, Việt Nam đã có cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín mới. Tuy nhiên, bên cạnh thời cơ phát triển, đất nước đang đối mặt nhiều thách thức từ môi trường quốc tế và nội tại nền kinh tế-xã hội. Để hoàn thành các mục tiêu đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045, cần phát huy mạnh mẽ các bài học kinh nghiệm, khơi thông nguồn lực và tạo động lực bứt phá.
Đây là cơ sở lý luận và thực tiễn giúp Đảng tiếp tục lãnh đạo đổi mới sáng tạo, kiên định con đường đi lên chủ nghĩa xã hội.
1. Thực tiễn 40 năm qua khẳng định con đường đổi mới do Đảng ta khởi xướng, lãnh đạo là hoàn toàn đúng đắn, phù hợp thực tiễn Việt Nam và xu thế phát triển của thời đại. Việt Nam từ một nước nghèo đã vươn lên trở thành quốc gia có cơ đồ vững chắc, đời sống nhân dân ngày càng được cải thiện, vị thế quốc tế không ngừng nâng cao.
Trong sự thành công đó, phải khẳng định sự kiên định mục tiêu chủ nghĩa xã hội trên nền tảng chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh có vai trò quan trọng hàng đầu, bảo đảm định hướng phát triển. Phát triển đất nước gắn liền với bảo vệ Tổ quốc.
Trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược toàn cầu gay gắt, các vấn đề an ninh truyền thống và phi truyền thống tác động mạnh mẽ đến chủ quyền quốc gia. Việt Nam luôn chủ động kiên quyết, kiên trì bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ; chủ động phòng ngừa, bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa; kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại trong hội nhập quốc tế sâu rộng.
Đảng Cộng sản Việt Nam là nhân tố quyết định mọi thắng lợi của cách mạng. Trong tiến trình phát triển, Đảng ta luôn chú trọng xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh toàn diện; nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu, bản lĩnh, trí tuệ và uy tín của Đảng. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng căn dặn: “Đoàn kết là sức mạnh của chúng ta”.
Do vậy, tăng cường đoàn kết, củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng là nhiệm vụ có tính nguyên tắc, chiến lược lâu dài.
Công cuộc đổi mới đã đạt nhiều thành tựu to lớn, song vẫn tồn tại tình trạng tham nhũng, lãng phí, suy thoái đạo đức ở một bộ phận cán bộ, kể cả cán bộ cấp cao. Điều đó không chỉ gây thất thoát nguồn lực mà còn làm giảm uy tín của Đảng.
Trên thực tế, Đảng ta luôn kiên trì, quyết liệt phòng, chống tham nhũng, nâng cao vai trò nêu gương, nhất là của người đứng đầu; coi đây là nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên để củng cố niềm tin xã hội và sức mạnh nội sinh của hệ thống chính trị. Nhân dân là mục tiêu, chủ thể và động lực của sự nghiệp cách mạng. Mọi chủ trương, đường lối của Đảng đều vì dân, do dân và dựa vào dân.
Thực tiễn đổi mới chứng minh, chính ý chí, sáng kiến và sự hưởng ứng của nhân dân đã tạo nên thành công của công cuộc đổi mới. Đảng ta luôn dựa vào dân, củng cố niềm tin, phát huy vai trò làm chủ, sáng tạo của nhân dân; thực hành dân chủ rộng rãi, bảo đảm quyền lợi chính đáng và tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc để tạo nguồn lực phát triển bền vững. Đổi mới phải toàn diện, đồng bộ trên tất cả các lĩnh vực, gắn với lựa chọn trọng tâm, trọng điểm, tạo hiệu ứng lan tỏa.
Thực tiễn phát triển chỉ rõ, cùng với đổi mới, sáng tạo trong đường lối, Đảng đã đổi mới quyết liệt khâu chỉ đạo, điều hành và tổ chức thực hiện - vốn là “khâu yếu” trong triển khai Nghị quyết của Đảng; phát huy vai trò, trách nhiệm, tính chủ động, dám nghĩ, dám làm của cán bộ, nhất là người đứng đầu; yêu cầu phải có tư duy chiến lược, sáng tạo, linh hoạt và hiệu quả.
Trong quá trình lãnh đạo, Đảng luôn yêu cầu tuân thủ quy luật khách quan, tránh bảo thủ, giáo điều, cơ hội. Nhiều sai phạm thời gian qua xuất phát từ tư duy áp đặt, thiếu dân chủ, dẫn tới hậu quả nghiêm trọng.
Do đó, phòng tránh căn bệnh chủ quan, duy ý chí là nguyên tắc sống còn trong lãnh đạo, quản lý. Đổi mới không chỉ là cải cách kinh tế-xã hội mà còn là quá trình xây dựng hệ thống lý luận đúng đắn về chủ nghĩa xã hội và con đường phát triển của Việt Nam.
Cần kết hợp chặt chẽ giữa tổng kết thực tiễn với nghiên cứu lý luận, giữa xây dựng đường lối với thể chế hóa và tổ chức thực hiện. Thực tế cho thấy, một số nghị quyết ban hành nhưng chậm thể chế hóa hoặc triển khai, làm giảm hiệu quả đổi mới. Do vậy, cần giải quyết tốt các mối quan hệ giữa “lý luận-thể chế-hành động”, bảo đảm tính liên hoàn và đồng bộ trong tổ chức thực hiện.
2. Bốn thập niên đổi mới là hành trình lịch sử vĩ đại của dân tộc Việt Nam - hành trình của đổi thay, sáng tạo và khát vọng vươn lên. Bước vào kỷ nguyên phát triển mới, Việt Nam đứng trước nhiều cơ hội, cùng không ít thách thức.
Trên bình diện quốc tế, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang tạo ra những thay đổi mang tính cách mạng về mô hình sản xuất, chuỗi giá trị, phương thức quản trị và cấu trúc xã hội.
Cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc, chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu, cùng các vấn đề an ninh phi truyền thống (khí hậu, năng lượng, dữ liệu…) đòi hỏi mỗi quốc gia phải có năng lực thích ứng cao, tầm nhìn xa và năng lực đổi mới sáng tạo mạnh mẽ.
Trong nước, sau 40 năm tăng trưởng liên tục, Việt Nam đã đạt nhiều thành tựu to lớn: quy mô kinh tế năm 2025 đạt hơn 510 tỷ USD, thu nhập bình quân đầu người đạt khoảng 5.000 USD, tỷ lệ hộ nghèo giảm mạnh, xã hội ổn định, đời sống nhân dân được nâng cao.
Tuy nhiên, những thách thức mới cũng ngày càng rõ nét: Năng suất lao động và trình độ công nghệ còn thấp, chất lượng nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu phát triển mới; nguy cơ tụt hậu, bẫy thu nhập trung bình và khoảng cách đổi mới sáng tạo so với khu vực vẫn còn đáng kể.
Bên cạnh đó, chuyển đổi số, kinh tế xanh, phát triển bền vững và quản trị hiện đại đang trở thành xu thế toàn cầu. Việt Nam cần xác lập mô hình tăng trưởng mới, dựa trên khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.
Trong bối cảnh đó, việc phát huy bài học kinh nghiệm 40 năm đổi mới trở thành yêu cầu khách quan, có tính chiến lược. Các bài học 40 năm đổi mới chính là tổ hợp những công thức thành công được kiểm chứng bằng thực tiễn phát triển, việc phát huy các bài học không chỉ là ôn lại quá khứ, mà nắm lấy chìa khóa để giải quyết các bài toán phát triển nhanh, bền vững. Các bài học là cơ sở bảo đảm sự liên tục về tầm nhìn và tính nhất quán trong nguyên tắc hoạch định chiến lược phát triển.
Cần chuyển hóa các bài học quá khứ thành năng lực dự báo và sáng tạo mới; phải tích hợp kinh nghiệm phát triển với cải cách thể chế và quản trị quốc gia hiện đại; cần tiếp tục lan tỏa mạnh mẽ tinh thần đổi mới trong toàn xã hội, để các bài học không chỉ là sản phẩm của quá khứ mà trở thành động lực hành động của hiện tại. Phát huy các bài học kinh nghiệm của 40 năm đổi mới đòi hỏi sự đổi mới mạnh mẽ trong tư duy và hành động.
Trước hết, phát huy bài học về đổi mới tư duy và tầm nhìn chiến lược, cần nâng tầm tư duy phát triển theo hướng mở-số-sáng tạo-nhân văn; nâng cao năng lực tự chủ chiến lược, hoạch định chính sách, dự báo chiến lược, quản trị rủi ro.
Thứ hai, hoàn thiện thể chế phát triển nhanh, bền vững, trước hết là thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; thúc đẩy vai trò của khu vực tư nhân, Nhà nước kiến tạo và hợp tác xã bền vững.
Thứ ba, về con người và nguồn nhân lực, cần chuyển mạnh từ đào tạo theo bằng cấp sang đào tạo theo năng lực; chú trọng kỹ năng số, sáng tạo, đổi mới giáo dục toàn diện, công bằng và chất lượng.
Thứ tư, tiếp tục thực hiện chính sách đối ngoại đa phương hóa, tận dụng các hiệp định thương mại tự do, thu hút đầu tư chọn lọc gắn với chuyển giao và từng bước làm chủ công nghệ.
Thứ năm, tiếp tục xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong sạch, vững mạnh toàn diện; phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; tinh gọn bộ máy và đẩy mạnh chính phủ số, kinh tế số, công dân số.
Thứ sáu, phát huy vai trò văn hóa, coi văn hóa không chỉ là động lực, nguồn lực nội sinh mà là hệ điều tiết phát triển; khơi dậy khát vọng Việt Nam hùng cường, thịnh vượng, hạnh phúc.
40 năm đổi mới đã chứng minh sức mạnh nội sinh to lớn của dân tộc Việt Nam - sức mạnh của tư duy đổi mới, của khát vọng vươn lên, và của sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng. Phát huy những bài học kinh nghiệm quý báu ấy trong kỷ nguyên mới chính là con đường chắc chắn để Việt Nam tiến bước vững vàng hơn, tự tin hơn trên hành trình xây dựng đất nước giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc.
Theo Nhân Dân điện tử
Bài viết, video, hình ảnh đóng góp cho chuyên mục vui lòng gửi về
bhqdt@baohaiquanvietnam.vn
