Nghệ thuật tác chiến của Bộ đội Phòng không-Không quân

Vì thế, ngay từ tháng 7/1972, Trung ương Đảng, trực tiếp là Quân ủy Trung ương, Bộ Tổng Tư lệnh giao nhiệm vụ cho Quân chủng Phòng không-Không quân (PK-KQ) gấp rút nghiên cứu xây dựng phương án tác chiến, biên soạn tài liệu cách đánh B-52, làm cơ sở để huấn luyện bộ đội.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp nghe Bộ Tư lệnh Quân chủng PK-KQ báo cáo phương án tác chiến đánh máy bay B-52 năm 1972. Ảnh: TL

Trước hết chúng ta thấy được việc phán đoán và bố trí, sử dụng các lực lượng của Quân chủng để phát huy tối đa vai trò của từng binh chủng, từng loại VKTBKT. Theo đó, Quân chủng cũng thống nhất với Bộ Tổng Tham mưu về phán đoán đường bay và hướng tập kích của địch khi dùng B-52 đánh vào Hà Nội, đó là: Từ các hướng Tây Bắc xuống, Tây Nam vào, Nam lên, Đông Nam tới và từ Đông Bắc đến, trong đó hướng tập kích và đường bay chủ yếu là Tây Bắc và Tây Nam.

Quân chủng đã bố trí các trung đoàn tên lửa 261, 257 và 174 tập trung đánh B-52 địch trên các hướng Tây Bắc, Tây Nam, phía Nam TP Hà Nội; các trung đoàn tên lửa 238 và 285 tập trung đánh B-52 ở Hải Phòng. Lực lượng không quân sử dụng MiG-21 đánh địch vòng ngoài của hỏa lực tên lửa, cao xạ tập trung vào hướng chủ yếu và đường bay chủ yếu là Tây Bắc, Tây Nam.

Cùng với đó, để bảo đảm phát hiện mục tiêu bay thấp và B-52 từ xa, Quân chủng PK-KQ cho Binh chủng ra đa bố trí Trung đoàn 293 ở Hà Nội, Trung đoàn 292 ở Tây Bắc, Trung đoàn 291 ở Nghệ An, Hà Tĩnh, Tiểu đoàn 8 ở Hải Phòng theo tinh thần ưu tiên cho hướng chủ yếu là Tây Bắc và khu vực Hà Nội.

Lực lượng của Quân chủng PK-KQ đã xây dựng thế trận vững chắc, hiểm hóc, tập trung đánh máy bay B-52. Trong đó, Quân chủng xác định lấy lực lượng tên lửa phòng không (TLPK) làm nòng cốt, tập trung đánh đối tượng chủ yếu là máy bay B-52, bố trí bảo đảm đánh địch tập trung, từ xa đến gần, đánh địch cả khi bay vào và bay ra. Lực lượng không quân đánh địch từ xa, phá vỡ đội hình tiến công của địch.

Lực lượng pháo phòng không (PPK) đánh máy bay chiến thuật, bảo vệ đội hình của các đơn vị tên lửa, bảo vệ sân bay. Tổ chức hiệp đồng chiến đấu giữa lực lượng không quân với lực lượng TLPK, lấy hoạt động chiến đấu của TLPK làm cơ sở để xây dựng kế hoạch hiệp đồng. Thực hiện ý định sử dụng lực lượng của chiến dịch khi ban đêm, TLPK tập trung đánh B-52, không quân đánh địch vòng ngoài phạm vi hỏa lực của tên lửa để tiêu diệt và cản phá B-52 từ xa. Giữa các đợt đánh của B-52 và ban ngày, không quân hiệp đồng với pháo phòng không đánh máy bay chiến thuật của địch bảo vệ mục tiêu, hiệp đồng bảo đảm an toàn cho không quân cất, hạ cánh.

Các lực lượng được bố trí đội hình theo cụm, trong đó lấy TLPK làm nòng cốt, tạo điều kiện tốt để có thể đánh tập trung 2 đến 3 tiểu đoàn TLPK vào một tốp mục tiêu. Thực tế, khi máy bay B-52 mới bay vào, TLPK hầu như không phát hiện được mục tiêu trên nền nhiễu. Nhờ bố trí đội hình chiến đấu hợp lý nên TLPK đã phát huy hiệu quả cả khi đánh địch bay vào và bay ra. Trong quá trình chiến đấu, ta đã sử dụng tốt các thiết bị bổ trợ cho phát hiện mục tiêu, đồng thời với cách đánh “ba điểm” của TLPK đã nâng cao hiệu quả phát hiện và tiêu diệt mục tiêu trong nhiễu.

Trong quá trình tác chiến, lực lượng của Quân chủng bảo vệ Hà Nội vẫn tiếp tục được củng cố, bổ sung thêm lực lượng để bảo vệ mục tiêu chủ yếu. Sau những ngày đầu chiến dịch, nhận thấy hỏa lực tên lửa phòng không trên hướng Đông Bắc Hà Nội còn mỏng nên Quân chủng đã điều chỉnh lực lượng ở Hải Phòng về làm nhiệm vụ đánh địch vòng ngoài bảo vệ Hà Nội. Lực lượng PPK được tăng cường bảo vệ các trận địa tên lửa.

Tổ chức lực lượng không quân ta cơ động ra các sân bay vòng ngoài, tạo nên yếu tố bất ngờ, bắn rơi máy bay B-52. Chính từ sự chuyển hóa thế trận linh hoạt, kịp thời trong tác chiến đã củng cố, hoàn chỉnh thế trận, bảo vệ mục tiêu chủ yếu ngày càng vững chắc, đánh thắng địch. Vì vậy, dù địch sử dụng rất nhiều thủ đoạn khác nhau nhưng đều bị vô hiệu hóa. Các lực lượng hỏa lực TLPK, PPK, không quân tiêm kích đều phát huy sức mạnh bắn rơi B-52.

Quân chủng tổ chức phối hợp hiệp đồng với lực lượng phòng không của các quân khu và của bộ đội địa phương, dân quân tự vệ, bảo đảm đánh địch trên suốt đường bay, mọi hướng, mọi độ cao, đánh các đối tượng, bảo vệ các mục tiêu chủ yếu, kết hợp vây bắt giặc lái.

Nguyễn Đình Ký