Đại tướng Võ Nguyên Giáp đọc quyết định thành lập thủy đội Sông Lô, Bạch Đằng ngày 24-8-1955. Ảnh: Tư liệu

Để bảo vệ, giữ vững trật tự an ninh trên các vùng duyên hải, chống mọi hoạt động của bọn hải phỉ, biệt kích, đặc vụ, bảo đảm an toàn cho nhân dân đi lại làm ăn trên các vùng biển, đảo của Tổ quốc, cuối tháng 7-1954, Bộ Tổng Tư lệnh chỉ thị cho Cục Tác chiến, Bộ Tổng Tham mưu khẩn trương tổ chức nghiên cứu đề án xây dựng lực lượng bảo vệ vùng biển. Giữa tháng 4-1955, ba đề án xây dựng lực lượng phòng thủ bờ bể đã hoàn thành, được Tổng Quân ủy thông qua, gồm: Đề án tổ chức biên chế cơ quan; Trường Huấn luyện bờ bể; Xưởng Sửa chữa, đóng mới ca nô và Kế hoạch lựa chọn, điều động cán bộ, chiến sĩ về xây dựng thủy quân…

Thực hiện Quyết nghị của Tổng Quân ủy, ngày 26-4-1955, Bộ Quốc phòng-Tổng Tư lệnh đã ra quyết định thành lập Trường Huấn luyện bờ bể (phiên hiệu C45) và Xưởng sửa chữa tàu thuyền (phiên hiệu C46). Đây là hai cơ sở bảo đảm về kỹ thuật hải quân và đào tạo cán bộ của Cục Phòng thủ bờ bể ra đời sau đó.

Ngày 7-5-1955, Bộ Quốc phòng ra Nghị định số 284/NĐ-A thành lập Cục Phòng thủ bờ bể bao gồm cơ quan cục và hai đơn vị trực thuộc là: C45 và C46 với quân số ban đầu có 141 cán bộ, chiến sĩ, công nhân viên.

Cục Phòng thủ bờ bể là “Cơ quan giúp Bộ Tổng tư lệnh chỉ đạo các lực lượng phòng thủ bờ bể, tổ chức đào tạo cán bộ, nhân viên thủy thủ; sản xuất, sửa chữa dụng cụ, phương tiện về thủy quân; xây dựng các thủy đội để bàn giao cho các khu và liên khu làm nhiệm vụ quản lý, bảo vệ chủ quyền, an ninh trên các vùng sông, biển”. Ngày 7-5-1955 trở thành mốc son lịch sử đánh dấu sự ra đời của Hải quân Nhân dân Việt Nam.

Sau ngày thành lập, Trường Huấn luyện bờ bể đã gấp rút đào tạo cán bộ, thủy thủ, với phương châm “Thực hành nhiều hơn lý thuyết”, sau hai tháng khai giảng, ngày 12-8-1955 trường đã hoàn thành đào tạo khóa học đầu tiên với tổng số gần 400 cán bộ, thủy thủ. Cùng thời gian đó, Xưởng 46 khẩn trương tiến hành sửa chữa, đóng mới tàu thuyền. Sau hai tháng thành lập, Xưởng đã sửa chữa xong chiếc tàu Tơ-rông-bơ-rơ và 5 chiếc ca nô phục vụ cho nhiệm vụ tuần tiễu. Đến ngày 19-8-1955, Xưởng 46 đã cùng với hai xưởng đóng thuyền ở Tiên Yên và Quảng Yên sản xuất xong 20 ca nô gỗ lắp máy GMC, trang bị súng trọng liên 12,7mm và đại liên Mác-xim, cung cấp cho hoạt động bảo vệ an ninh trên vùng sông, biển của Tổ quốc.

Ngày 24-8-1955, Cục Phòng thủ bờ bể tổ chức trọng thể Lễ thành lập hai thủy đội Sông Lô và Bạch Đằng tại Trường Huấn luyện bờ bể bên bờ sông Cấm, TP. Hải Phòng. Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng-Tổng Tư lệnh và đồng chí Đỗ Mười, Chủ tịch Ủy ban quân chính TP. Hải Phòng cùng đông đảo cán bộ, chiến sĩ Cục Phòng thủ bờ bể và nhân dân TP.Hải Phòng đã chứng kiến buổi ra mắt của hai thủy đội.

Những năm 1955-1958, Cục Phòng thủ bờ bể tích cực tổ chức đào tạo, huấn luyện, sản xuất, sửa chữa phương tiện, vũ khí, trang bị kỹ thuật, vật tư…; lựa chọn, cử cán bộ, chiến sĩ, công nhân ra nước ngoài và một số trường ở trong nước để học tập, đào tạo cơ bản lâu dài. Các lực lượng tích cực xây dựng các cơ sở vật chất kỹ thuật (cầu cảng, đặt đóng tàu thuyền ở trong nước, nước ngoài) chuẩn bị cho xây dựng  các đơn vị Hải quân sau này và tham mưu cho Bộ chỉ đạo, thành lập các đơn vị lực lượng phòng thủ bờ bể trực thuộc các khu, liên khu.

Hải quân Nhân dân Việt Nam - 65 năm, một chặng đường lịch sử (7-5-1955 - 7-5-2020); Phần 2: Đánh thắng trận đầu

Để cứu vãn sự thất bại của chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” ở miền Nam, đế quốc Mỹ âm mưu đẩy mạnh chiến tranh xâm lược, mở rộng chiến tranh phá hoại ra miề...

Tháng 10-1956, các đồng chí đi học ở Trung Quốc nhận về 4 tàu tuần tiễu vỏ sắt đầu tiên (524, 526, 528, 530) có trọng tải 50 tấn do nước bạn giúp. Tiếp sau đó, khung Đoàn 130 tàu chiến đấu được thành lập, tiếp tục gửi sang Trung Quốc học tập và nhận tàu.

Trên cơ sở nền móng là Cục Phòng thủ bờ bể, ngày 24-1-1959, Bộ Quốc phòng ra Nghị định số 322/NĐ thành lập Cục Hải quân thuộc Bộ Tổng Tham mưu với chức năng, nhiệm vụ “Là cơ quan giúp Bộ Quốc phòng-Tổng Tư lệnh nghiên cứu, thực hiện kế hoạch xây dựng và chỉ huy lực lượng hải quân, quản lý các quân cảng, bảo vệ hải phận miền Bắc trong thời bình, phối hợp với các binh chủng và lực lượng vũ trang các địa phương chiến đấu trong thời chiến”. Biên chế tổ chức của Cục cũng thay đổi, có 5 phòng chức năng (Tham mưu, Chính trị, Hậu cần, Công trình, Đo đạc biển) và 5 đơn vị trực thuộc (Trường Huấn luyện Hải quân, Đoàn 130, Xưởng 46, Đoàn 135, Tiểu đoàn Công binh 145). Đây là sự kiện đánh dấu bước phát triển mới của Cục Phòng thủ bờ bể từ cơ quan nghiên cứu chuyển sang chỉ đạo, chỉ huy mọi hoạt động của lực lượng Hải quân. Ngày 20-4-1959, Đảng bộ Cục Hải quân được thành lập đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Tổng Quân ủy.

Những năm đầu xây dựng và phát triển, Cục Hải quân luôn được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo sâu sát của Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Trong giai đoạn lịch sử đầu tiên này, bộ đội Hải quân đã 3 lần được vinh dự đón Bác Hồ về thăm. Lần thứ nhất (30-3-1959), lần thứ hai (15-3-1961) và lần thứ ba (13-11-1962). Trong các lần về thăm, Bác đã ân cần thăm hỏi và căn dặn cán bộ, chiến sĩ, công nhân viên quốc phòng Hải quân rất nhiều điều. Người dạy: “Ngày trước ta chỉ có đêm và rừng. Ngày nay, ta có ngày, có trời, có biển. Bờ biển ta dài, tươi đẹp, ta phải biết giữ gìn lấy nó”.

HQVN (Còn nữa)