Các giải pháp chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo qui định (IUU)

Nhiều tàu cá vi phạm IUU

Theo thông tin từ cơ quan chức năng Quân chủng Hải quân, 10 tháng năm 2021, mặc dù các lực lượng thực thi pháp luật trên biển cùng với địa phương đẩy mạnh tuyên truyền, tăng cường quản lý, kiểm soát tàu thuyền ngư dân hoạt động trên biển, nhất là hệ thống giám sát hành trình tàu cá (VMS) bước đầu phát huy hiệu quả, các lực lượng như Hải quân, Kiểm ngư, Cảnh sát biển tăng cường kiểm soát ở những vùng biển giáp ranh, chồng lấn để vừa bảo vệ chủ quyền vừa ngăn chặn, giảm thiểu các hoạt động khai thác hải sản bất hợp pháp... thế nhưng tình trạng tàu thuyền ngư dân sang vùng biển nước ngoài để khai thác hải sản trái phép dù đã giảm hơn so với năm trước nhưng vẫn còn diễn biến rất phức tạp.

Cán bộ, nhân viên Chi đội Kiểm ngư số 2 kiểm tra giấy tờ tàu ngư dân ở vùng biển giáp ranh. Ảnh: CTV

Chỉ riêng Quí 2, Quí 3, lực lượng chức năng kiểm tra 510 lượt tàu cá hoạt động trên vùng biển giáp ranh, đã xử lý 15 tàu cá vi phạm; giải cứu thành công 3 tàu cá bị lực lượng chức năng nước ngoài bắt giữ. Tuy nhiên, nếu như Quí 1 chỉ có 6 vụ, 9 tàu và 64 ngư dân bị lực lượng chức năng nước ngoài bắt giữ, xử lý thì sang Quí 2 xảy ra 17 vụ, 36 tàu, 240 ngư dân; Quí 3 là 22 vụ, 39 tàu, 238 ngư dân vi phạm IUU...

Đi sâu tìm hiểu các vụ việc vi phạm của ngư dân mà lực lượng Kiểm ngư xử lý, chúng tôi nhận thấy, lỗi vi phạm mà tàu ngư dân mắc phải chủ yếu là: Không treo quốc kỳ, không có giấy phép đăng ký tàu, không có chứng chỉ thuyền trưởng, máy trưởng, không có giấy tờ, danh bạ thuyền viên, không có giấy phép khai thác thủy sản, không có thiết bị giám sát hành trình, khai thác trái phép ở vùng biển nước ngoài, không ghi nhật ký khai thác, một số thuyền viên không có giấy tờ tùy thân... Sau khi phát hiện các vi phạm, Kiểm ngư đã lập biên bản, thông báo cho cơ quan chức năng địa phương để xử lý tiếp theo.

Cán bộ kiểm ngư tuyên truyền phổ biến pháp luật trên biển. Ảnh: PV

Điều đáng quan tâm là một số tàu sau khi vi phạm vùng biển nước ngoài, bị lực lượng của nước sở tại bắt giữ thì chống trả quyết liệt (dùng dao, gậy, vật cứng ném sang tàu công vụ) buộc họ phải nổ súng, làm ngư dân bị thương). Cá biệt chủ tàu cá thông qua trung gian (là người Việt sống tại nước sở tại) để móc nối với lực lượng chức năng cấp biển số giả cho tàu khai thác ở một số khu vực và thời gian nhất định. Lực lượng chức năng của nước ngoài đi tuần tra, kiểm tra, nếu thấy có hợp đồng, đúng số biển số thì cho khai thác, nếu không thì đòi phạt tiền, nếu chủ tàu không đóng tiền phạt thì đưa về nước xử lý...

Chính phủ và các lực lượng vào cuộc kịp thời

Đứng trước tình hình trên, ngày 24/6/2021, Thủ tướng Chính phủ đã ký, ban hành Chỉ thị 17/CT-TTg “Về cơ chế phối hợp liên ngành giữa các ban, bộ, ngành và Ủy ban nhân dân 28 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương ven biển trong trong trao đổi, xử lý thông tin nhằm ngăn chặn, tiến tới chấm dứt tình trạng tàu cá Việt Nam vi phạm các qui định về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo qui định (IUU) ở vùng biển nước ngoài”.

 Cấp tài liệu tuyên truyền tới ngư dân. Ảnh: CTV

Chỉ thị nêu rõ: Ngày 23 tháng 10, Ủy ban châu Âu đã áp dụng biện pháp cảnh báo “Thẻ vàng” đối với sản phẩm thủy sản khai thác của Việt Nam xuất khẩu vào thị trường châu Âu (EU) do tàu cá và ngư dân Việt Nam vi phạm các qui định về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo qui định (IUU). Để tháo gỡ “Thẻ vàng”, giữ uy tín thương hiệu thủy sản Việt Nam, Thủ tướng Chính phủ, Trưởng Ban Chỉ đạo Quốc gia về chống khai thác IUU đã chỉ đạo các ban, bộ, ngành và Ủy ban nhân dân các 28 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương ven biển nỗ lực, quyết liệt triển khai các giải pháp chống khai thác IUU và đã được phía EC ghi nhận, đánh giá cao cam kết, quyết tâm chính trị và nỗ lực của Việt Nam trong triển khai, thực hiện chống khai thác IUU.

Tuy nhiên, phía EC đánh giá một số kết quả chống khai thác IUU chưa có sự chuyển biển rõ nét, đặc biệt là tình trạng tàu cá Việt Nam vi phạm khai thác hải sản ở vùng biển nước ngoài có giảm nhưng chưa vững chắc và diễn biến phức tạp. Nguyên nhân chính là công tác phối hợp giữa các ban, bộ, ngành với lãnh đạo 28 tỉnh, thành có biển chưa chặt chẽ trong trao đổi thông tin, phát hiện, ngăn chặn, điều tra, xử lý kịp thời các vụ việc vi phạm...

Thực hiện kế hoạch của Ban chỉ đạo IUU Bộ Quốc phòng về ngăn chặn, tiến tới chấm dứt tình trạng tàu cá Việt Nam xâm phạm vùng biển nước ngoài, ngày 16/10/ 2021, Quân chủng Hải quân đã triển khai kế hoạch về sử dụng máy bay DHC-6 bay quan sát trên vùng biển giáp ranh các nước Indonesia, Malaysia, Thái Lan, đồng thời chỉ đạo các lực lượng trên thực địa tăng cường tuần tra, kiểm soát nhằm thực hiện quyết liệt việc chống khai thác IUU.

 Hướng dẫn ngư dân khai thác thủy sản đúng quy định. Ảnh: CTV

Chỉ trong đợt cao điểm thực hiện kế hoạch (từ 1/10 đến 15/11), các lực lượng Kiểm ngư đã kiểm tra 52 lượt tàu cá, lập biên bản 13 lượt tàu vi phạm, trong đó có 4 tàu/47 thuyền viên vi phạm vùng biển Indonesia. Đặc biệt, từ ngày 26/10 đến ngày 9/11, 2 máy bay Thủy phi cơ DHC-6 của Lữ đoàn Không quân Hải quân 954 đã tổ chức 7 ban bay/8 lần chuyến từ sân bay Cần Thơ bay ra khu vực đường ranh giới biển Việt Nam-Malaysia và các nước lân cận, phát hiện 42 lần chiếc tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài (vượt qua đường ranh giới từ 4-6 hải lý). Sau khi phát hiện tàu cá vi phạm, Tổ bay đã thông báo cho tàu Kiểm ngư, Cảnh sát biển đang trực ở khu vực giáp ranh để ngăn chặn, xử lý kịp thời...

Trọng Thiết (Còn nữa)