Bên bờ sông Cấm

Ký ức hào hùng

Từ những ngày đầu mới thành lập Cục Phòng thủ bờ bể - đơn vị tiền thân Hải quân nhân dân Việt Nam ngày nay, sông Cấm luôn là nơi gắn với những dấu mốc lịch sử của bộ đội Hải quân. Sau khi TP. Hải Phòng được giải phóng, Xưởng 46 chuyển từ bến Phà Đen (Hà Nội) về đóng quân tại trại pháo thủ của quân Pháp bên bờ sông Cấm. Cùng trong dịp đó, Trường Huấn luyện bờ bể tổ chức khai giảng khoá học đầu tiên tại ngã ba sông Tam Bạc và sông Cấm, cách cầu Hạ Lý khoảng 300 mét.

Ngày 24/8/1955, tại Trường Huấn luyện bờ bể và khu vực đóng quân của Xưởng 46, Cục Phòng thủ bờ bể tổ chức Lễ thành lập 2 thủy đội Sông Lô và Bạch Đằng. Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Bí thư Tổng Quân ủy, Bộ trưởng Quốc phòng - Tổng Tư lệnh; Thiếu tướng Hoàng Văn Thái, Tổng Tham mưu phó; đồng chí Nguyễn Chánh, Chủ nhiệm Tổng cục Cán bộ; đồng chí Đỗ Mười, Bí thư Thành uỷ kiêm Chủ tịch Ủy ban hành chính TP. Hải Phòng dự lễ. Hai thủy đội chiến đấu đầu tiên của Hải quân ra mắt trước niềm phấn khởi của quân dân thành phố Cảng.

Đồng chí Đỗ Mười, Nguyễn Chánh và Đại tướng Võ Nguyên Giáp duyệt 2 thủy đội Sông Lô, Bạch Đằng trên sông Cấm, ngày 24/8/1955. Ảnh: Tư liệu

Cựu chiến binh Phạm Công Thênh ở xã Cấp Tiến, huyện Tiên Lãng, TP. Hải Phòng là một trong số những cán bộ, chiến sĩ có năm tháng gắn bó với thủy đội Sông Lô, Bạch Đằng kể lại: Năm 1955, tôi hoàn thành nhiệm vụ trong đội du kích tham gia trận chiến 300 ngày giải phóng Hải Phòng. Ngay sau đó, tôi được điều động về Cục Phòng thủ bờ bể và biên chế xuống ca nô 514 do Anh hùng Trần Á làm chỉ huy. Ca nô 514 là một trong số những ca nô hiện đại, lắp máy ZMC, chạy bằng dầu diesel.
Được biết, thời điểm đó những người về xây dựng lực lượng Hải quân được tuyển chọn kỹ lưỡng. Tiêu chí đầu tiên là phải bơi lặn giỏi. Ban chỉ huy các ca nô trực tiếp huấn luyện, kiểm tra bơi và xử trí các tình huống dưới nước.

Ở ca nô 514, Phạm Công Thênh được bổ nhiệm làm Tiểu đội phó kiêm phụ trách khẩu đội súng máy 12,7mm. “Tôi và mọi chiến sĩ khác đều được huấn luyện kiêm nhiệm biết sử dụng ở các vị trí khác trên ca nô. Tôi được chỉ huy bổ túc động tác lái tàu cơ bản, sử dụng thông thạo cờ thông hiệu (cờ tay). Ca nô 514 trực cao điểm đều vào dịp tết và các ngày lễ, thời gian khoảng 20-30 ngày. Từng ca nô nhỏ, nhưng cán bộ, chiến sĩ luôn kiên trì bám biển, theo dõi mục tiêu, vượt qua mọi sóng dữ. Chính từ việc chấp hành triệt để quy định và sự tập luyện một cách nghiêm túc nên mọi người mới có sức khỏe tốt để làm nhiệm vụ” - cựu chiến binh Phạm Công Thênh cho biết.

Khắc ghi lời Bác dạy

Ngày 30/3/1959, lần đầu tiên bộ đội Hải quân vinh dự được đón Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm Trường Huấn luyện Hải quân và Xưởng X46. Nói chuyện với cán bộ, chiến sĩ, công nhân kỹ thuật của Xưởng 46, Bác đã căn dặn: “Cán bộ, chiến sĩ, công nhân kỹ thuật Hải quân phải không ngừng học tập, rèn luyện nâng cao trình độ, tiếp thu khoa học kỹ thuật tàu thuyền, góp phần xây dựng Hải quân mau chóng trưởng thành”.

Khắc ghi lời Bác dạy, bộ đội Hải quân nói chung, Xưởng 46 nói riêng đã phát huy tinh thần chủ động, sáng tạo, khắc phục khó khăn, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ sửa chữa, cải tiến, cải dạng các loại tàu thuyền, TBKT góp phần vào thắng lợi trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc... Một số thiết bị rà phá thủy lôi, bom từ trường do người lính thợ “bốn sáu” thi công, sản xuất đã đi vào lịch sử của Hải quân Việt Nam như: HDL - 9, HT - 5, HT - 6, cải tiến tàu vận tải đổ bộ T412 thành tàu phóng từ...

Theo Đại tá Nguyễn Quốc Đông, Giám đốc Nhà máy X46, năm 2024, Nhà máy hoàn thành tốt việc sửa chữa, đóng mới tàu, xuồng theo chỉ tiêu trên giao, bảo đảm chất lượng, tiến bộ. Doanh thu đạt 109,3% kế hoạch, lợi nhuận trước thuế đạt 105% kế hoạch. Ngay từ những ngày đầu năm 2025, Nhà máy X46 cùng với Nhà máy X70 đã bàn giao 17 xuồng CQ-01 và CV-01 do các địa phương, đơn vị, doanh nghiệp hỗ trợ kinh phí đóng mới tặng các đơn vị của Quân chủng Hải quân. Xuồng đóng mới được Hội đồng nghiệm thu Quân chủng đánh giá cao về chất lượng, tiến độ thi công, quy trình công nghệ. Kết quả kiểm tra thử tải tại bến và đường dài theo quy trình hoạt động ổn định, các thông số theo đúng thiết kế.

Phối cảnh công trình Bia di tích “Bác Hồ về thăm Xưởng 46”

Hướng tới kỷ niệm 70 năm thành lập Nhà máy X46 (26/4/1955 - 26/4/2025), 70 năm thành lập Hải quân nhân dân Việt Nam (7/5/1955 - 7/5/2025), cán bộ, nhân viên Nhà máy X46 đang ra sức thi đua lao động, sản xuất. Từng phân xưởng miệt mài với công việc gia công sản phẩm, sửa chữa tàu thuyền để kịp bàn giao cho khách hàng.

Một trong những công trình mà Nhà máy X46 xây dựng để kỷ niệm ngày thành lập là Bia di tích “Bác Hồ về thăm Xưởng 46”. Công trình gồm các hạng mục: tượng bán thân Chủ tịch Hồ Chí Minh, đài kỷ niệm và 2 cánh phù điêu bố trí ở hai bên. Đài kỷ niệm được xây dựng bằng kết cấu bê tông cốt thép chịu lực, cao 6,9m. Hai cánh phù điêu cùng với đài kỷ niệm tạo hình như con tàu đang hiên ngang trước biển khơi... Mỗi cánh phù điêu có chiều cao 3,27m, dài 5,31m khắc họa sự kiện Đại tướng Võ Nguyên Giáp thăm Xưởng 46, dự lễ thành lập 2 thủy đội Sông Lô, Bạch Đằng và khắc họa cô đọng chiến công của Nhà máy qua các thời kỳ.

Thượng tá Đoàn Vũ Hồng, Chủ nhiệm Chính trị Nhà máy X46 cho biết: Nhà máy đã thành lập hội đồng nghệ thuật tuyển chọn, mời các nhà điêu khắc, họa sĩ, kiến trúc sư có uy tín tham gia thiết kế công trình kỷ niệm. Hội đồng đã lựa chọn phương án tối ưu nhất, đơn vị thi công có nhiều kinh nghiệm trong xây dựng. Công trình bảo đảm tiến độ, chất lượng đã xác định trong kế hoạch.

Diện mạo mới đôi bờ sông Cấm

Các công trình bên bờ sông Cấm được xây dựng từ thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX nổi danh cả Đông Dương một thời như bến cảng Hải Phòng, nhà máy điện, nhà máy xi măng Hải Phòng nay đã hoàn thành “sứ mệnh” di dời sang vị trí mới. Đôi bờ sông Cấm hôm nay đổi thay từng ngày khi TP. Hải Phòng đã dành hàng nghìn tỉ đồng để chỉnh trang đô thị ven sông.

Nổi bật là cầu Hoàng Văn Thụ - “cánh chim biển” bắc qua sông Cấm, kết nối phường Minh Khai (quận Hồng Bàng) với phường Dương Quan (TP. Thủy Nguyên). Cầu có dáng vòm ống thép nhồi bê tông chạy giữa sơ đồ nhịp 45m+200m+45m, rộng 33,5m gồm 4 làn xe cơ giới, 2 làn xe hỗn hợp và 2 lề đi bộ. Mỗi khi màn đêm buông xuống, hệ thống chiếu sáng hoạt động với nhiều gam màu làm cho cầu thêm lung linh, rực rỡ. Nơi đây cũng trở thành điểm “check in” của khách du lịch và là nơi sinh hoạt văn hóa, dạo bộ lý tưởng cho các bạn trẻ.

Khu Trung tâm Chính trị - Hành chính mới Bắc sông Cấm, có diện tích quy hoạch 324ha nằm trên địa bàn TP. Thủy Nguyên. Dự án bao gồm các hạng mục chính: Trung tâm Chính trị - Hành chính có quy mô 2 tầng hầm và 9 tầng nổi; Quảng trường với hệ thống đài phun nước, tượng đài, cây xanh, thảm cỏ trên diện tích gần 19ha; Hệ thống điện trung thế 22kV, trạm phân phối RMU cho các công trình kiến trúc và hệ thống điện chiếu sáng; Tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh trong khuôn viên khoảng 1.000 m2  

Theo Bí thư Thành uỷ Hải Phòng Lê Tiến Châu, các cơ quan, đơn vị của thành phố sẽ chuyển sang Trung tâm Chính trị - Hành chính trước 30/4/2025, kịp tổ chức Lễ kỷ niệm 70 năm Ngày giải phóng Hải Phòng và Lễ hội Hoa Phượng Đỏ năm 2025.
Tháng 12/2024, TP. Hải Phòng khởi công Dự án đầu tư xây dựng cầu Nguyễn Trãi và chỉnh trang đô thị vùng phụ cận có tổng mức đầu tư hơn 6.235 tỷ đồng nối đô thị truyền thống của Hải Phòng với đô thị mới Thuỷ Nguyên, dự kiến sẽ hoàn thành vào năm 2027. Đây là cây cầu thứ 6 bắc qua sông Cấm.

Những cây cầu, công trình đã làm cho diện mạo thành phố ngày càng văn minh, hiện đại, dòng sông Cấm ngày càng trở nên rất đỗi thân thương với quân dân Hải Phòng và nó cũng trở thành điểm đến hấp dẫn thu hút đầu tư của các doanh nghiệp nổi tiếng trong nước và quốc tế.

Năm 2025, Hải quân nhân dân Việt Nam kỷ niệm 70 năm ngày thành lập, còn TP. Hải Phòng cũng kỷ niệm 70 năm ngày giải phóng. Bảy thập kỷ trôi qua, thành phố Cảng luôn đồng hành cùng những người giữ biển. Trong hội nghị bàn giao xuồng do các địa phương, đơn vị, doanh nghiệp hỗ trợ kinh phí đóng mới tặng các đơn vị Hải quân, đồng chí Hoàng Minh Cường, Phó Chủ tịch UBND TP. Hải Phòng khẳng định: Cùng với sự phát triển của thành phố, Đảng bộ, chính quyền, quân dân TP. Hải Phòng luôn hướng về biển đảo Tổ quốc nói chung, cũng như cán bộ, chiến sĩ Hải quân và ngư dân đang ngày ngày đêm bám biển, canh giữ biển nói riêng với rất nhiều hoạt động ý nghĩa, thiết thực, thể hiện tình cảm sâu nặng của đất liền với biển đảo quê hương. Hải Phòng sẽ luôn sát cánh cùng quân dân huyện đảo Trường Sa (Khánh Hòa) và Nhà giàn DK1, tiếp tục có những việc làm thiết thực vì Trường Sa, vì biển đảo thân yêu, luôn có một Trường Sa trong lòng thành phố Cảng anh hùng.

Bài, ảnh: VŨ HƯỞNG